Orisha Temel Bilgileri
Bildiğiniz üzere Orisha (kimisi Afro-Cuba ya da Afro olarak anıyor) hareketlerini Salsa dansları içerisinde kullanmak çok moda. Danslardaki görüntünün verimliliğinin artması için bazı temel bilgilerin öürenilmesi gerektiği ortaya çıktı. Orisha’ların koreografileri karakterlerine ve görevlerine göre belirlenmiştir.
Biz Küba’lılar isimli kitaptan minik bir derleme: ‘’Kölelik şartları altında hayatta kalmaya en uygun tanrılar, Nijerya Arfikalılarının (Togo, Gana, Benin civarları) Batı Küba’ya getirdikleri Yoruba panteonunun mükemmellikle yontulmuş tanrılarıydı. Bunlar Brezilya’nın kuzey doğusuna nasıl götürüldüyse, aynı şekilde buraya da getirilmişlerdi. Bu kusursuz dini sentez Küba’da da yaşamaya devam etti. Başlarda Katolik azizlerinin görünüm ve davranışlarını maskelere yansıtılarak gerçekleştirilen ayinler, sonralarda kaynaşma yoluyla yeni bir kültür oluşumuna ve hatta kültürel başkalaşıma dönüştü. ‘’ Evet dostlar, bugün bu inanışa Lucumi, Santeria Cubana ya da La Regla de Ocha denilir. Brezilya’daki ismi Candomble , Trinidad’da Shango Baptist’tir. İnananları farklı kutsal değerleri takip ederler ki bu değerler su, ateş, toprak, rüzgar gibi doğanın çeşitli güçleridir.
Küba devriminden az sonra bu danslar sahneye taşınmışlardır. Müzik, bata davullarıyla yapılır. En popüler Orisha’ları ve özelliklerini aşağıda görebilirsiniz.
Değerli bilgiler için Sayın Oğuz Kurtili Hocamıza sonsuz teşekkürler.

Obatala
Büyük Orishalardandır. Tüm insan zihinlerinin sahibidir. Dünyanın saflığı, barış, gri saç, saygı, yeryüzündeki tüm beyaz ve saf şeylerin sembolüdür. Aksesuarı beyaz at kuyruğu ve yeryüzüne barış getiren beyaz güvercinlerdir. Dağların en yükseklerinde yaşar ve oralardan adaletle yönetir. Katolik inancında Virgen de La Merced / Holy Virgin of Mercy ile özdeşleşmiştir.

Babalu Aye
Hastalık ve sağlık sembolüdür. Mucizevi ve mütevazi bir Orishadır. Düzensiz yaşamından ötürü cüzzam, frengi ve cilt hastalıklarına sahiptir. İnsanları hastalıklardan korur, hasta insanların kurtuluş inancıdır. Mucizelerin gerçekleşmesi için inananlar adak adarlar, adamazlarsa öfkesi büyüktür. Aksesuarları Hindistan cevizi palmiyelerinden bir yaprak, bir demet bitkidir ve dansında bunlarla cildinin aknelerinden akanları temizleyerek ilerler. Dansındaki bir adım (arara) toprağı, dayanma gücünü ve sağlığı temsil eder. Başka bir adımda ise hasta cildini gagalamak için yaklaşan kuşları elleri ve kolları ile uzaklaştırır. Oggun’un armağanı olan köpekleri kendisine eşlik eder. Elbisesi mor süsleri olan çuval kumaştan yapılma pantolondur. Katolik inancında Aziz Lazarus ile özdeşleşmiştir.
Başlıca dans adımları olarak Arara varyasyonları ve Tinyosa sayılabilir.

Chango
Büyük Orishalardandır. Eski Nijerya’da (Yoruba Krallığı) efsanevi bir kraldır. Ateş, gök gürültüsü, şimşek, savaş, bata davulları, Orisha danslarının ve eğlencelerinin sembolüdür. Erkeklik sembolüdür ve tüm kadınların sahibi olduğunu düşünür. Yoruba’ya göre mükemmel bir falcı olup aksesuarları kılıç, çift taraflı balta, kale ve bata davullarıdır. Sağ elindeki baltası ile dans adımlarının birinde savaşı ve savunmayı simgeler. Diğer bir adımında ise yıldırımları gökyüzünden alır pelvisine ve toprağa kadar çeker. Renkleri kırmızı ve beyazdır. Maracas çalınarak çağırılır. Katolik inancında Santa Barbara Bendita ile özdeşleşmiştir.
Başlıca dans adımları olarak Wemilere (guenmilere lube omo oyo), La Meta (oba ibo), Wolenche (bazen Bolenche ve Lumbanche), Chachalokuafun sayılabilir.

Oya
Yoruba panteonundaki tek savaşçı dişidir. Pazar yerlerini korur. Çok güzel bir Orisha olmasına karşın, mezarlık kapısında yaşadığından çoğu kimse ondan korkar. Rüzgar, kıvılcım, fırtına sembolüdür. Ölülerden bir ordu sahibidir. Güçlü bir karakterdir ve saygındır. Rengi şarap kırmızısı baskınlığında, siyah içermeyen 9 renktir ve çoğunlukla gökkuşağı renklerini görürsünüz. Ateş ağacı (flamboyant) kabuğu, koyu kahverengi bir at kuyruğu, bazen de satır/pala kullanır. Sağ elindeki at kuyruğu Oya’nın rüzgara karşı hakimiyetini temsil eder. Eteğin kullanımı ise yumuşak ya da sert hava akımını temsil eder. Katolik dininde Santa Teresa de Jesus ile özdeşleşmiştir.
Başlıca dans adımları olarak Kan Kan, Tui Tui, Chachalokuafun, Lambaosi sayılabilir.

Yemaya
Anne Orisha’dır. Yoruba panteonundaki tüm Orisha’ları doğurmuş ve yetiştirmiştir. Denizlerin, deryaların ve tüm sırların sahibidir. Dansında en sakininden girdaba kadar denizin tüm formlarını gösterir. Deniz diplerinin tüm zenginliği ve sırları onundur. Çok saygı duyulması gerekir, eğer saygısızlık yapılır ise mucizevi şekilde büyük cezalar verir. Her şeyi yerli yerinde ve saygı ile yapar. Limanları yönetir. Denizcilik mesleğinden sorumludur. Rengi, tıpkı denizlerin kayalara çarpan dalgaları gibi beyaz süslere sahip mavidir. Beyaz şeritler derinlik seviyelerini de simgeler. Katolik dininde Virgen de Regla – Meryem Ana ile özdeşleştirilmiştir.
Başlıca dans adımları olarak Yakota, Omolodde, Chikini, Chachalokuafun sayılabilir.

Ochun
Aşkın sahibidir. Kadınların, analığın savunucusudur. Tatlı suların (nehirlerin) ve altın elementinin sahibidir. Arı balı, kabak, pasta ve şekerlemeler Ochun denince ilk akla gelenler olmalıdır. Dansı nehirdeki ve kadındaki sakinliği, narinliği, zarafeti, cinsel çekiciliği, gururu, kadının süslenmesini, kadının cilveleşmesi simgeleyen hareketlerden örülüdür. Rengi altın sarısıdır. Altın bilezikleri ve küçük çanları vardır. Katolik dininde Bakire Meryem (Virgen Guadalupe, Virgen de la Macarena) ile özdeşleşmiştir. Küba adasını Ochun’un yönettiğine inanılır (Virgen de la Caridad del Cobre).
Başlıca dans adımları olarak Rezo, Iddewere, Chachalokuafun, Eni obomo soloyu sayılabilir.

Oggun
Savaşçı Orisha’dır. Yeryüzünün ruhudur. Tüm metallerin, demirhane, metal işleme sanatının, dağların, ormanların, kaba kuvvet, zeka ve iş gücünün simgesidir. Ormanlı dağların en karışık, en sık ağaçlı yerlerinde yaşar. Metal ile çalışanların ve metali işleyenlerin koruyucusudur. Köpeklerin sahibi olup birkaçını Babalu Aye’ye armağan etmiştir. Renkleri siyah ve yeşildir. Salyangoz kabuğu takıları vardır. Elinde machete denilen büyük bir pala taşır. Sağ elindeki bu pala/satır ile ormandaki çalı, ağaç kesip yol açar. Ayrıca avlanırken ve korunurken hayvanları öldürürcesine kesme, saplama, batırma hareketleri yaparken sol eliyle de işine engel çıkartacak şeyleri temizler. Önemli cantolarından (şarkılarından) birinin ismi Aguanile mai mai’dir. Bu ismi Hector Lavoe şarkısı olarak bilirsiniz. Katolik dinde Saint Peter, Aziz Pedro veya Aziz Pablo ile özdeştir.
Temel ritimler ve şarkılardan Agguere, Ogun de Arere, Con su lanca ire alla viene Oggun sayılabilir.

Eleggua
Savaşçı Orisha’dır. Kainatı korur. Dünyadan cennette yol ondadır. Panteon’da ilk ve son Orisha’dır. Yaşamın ve ölümün, gerçeğin ve yalanın sahibidir, her işin başının ve sonunun simgesidir. Talih kapısının anahtarının sahibi olup bu kapıyı açar da, kapatır da. Kader yollarının sahibidir. Sağ elinde iyiyi ve kötüyü ayırdığı, ucu kanca biçiminde guayaba/garabato isminde tahta bir çubuk vardır. Bu tahta kanca ile ormanda ilerlerken uzun çalıları ayırır ve kendine yol açmış olur. Kader yollarını açıp kapattığından ötürü dansında bu görevi simgelemek için kolları yol açarcasına açılıp kapanır. Renkleri siyah ve kırmızıdır. Yolları simgeleyen 21 adet salyangoz kabuğu ile dekore edilmiştir. Haylaz çocuk simgesi de taşır. Katolik din ile birlikte çocuk İsa – Santo Niño de Atocha olarak anılmıştır.
Başlıca dans adımları: Lubanche (Olumbanshe), La Topa, Chachalokuafun, Nyongo sayılabilir.